همانطور که بیان شد بهترین مدل­ها برای ارزیابی عملکرد بیمارستان­ها عبارتند از: مدل تعالی سازمانی آمریکا (بالدریج) و مدل تعالی سازمانی اروپا (EFQM). با وجود این‌که هر دو این مدل‌ها مبتنی بر ارکان و ارزش‌های مدیریت کیفیت جامع استوارند و تا حدود زیادی دارای کارکرد مشابه هستند، اما به دلایل ذیل استقرار مدل تعالی EFQM نسبت به مدل تعالی بالدریج، در بیمارستان­های ایران اثربخش‌تر و مطلوب‌تر است:

· از حیث ماهیت دو مدل: مدل EFQM به علت ساختار دولتی و عمومی­تر اروپا، بیشتر بر توانمندسازهای عملیاتی (مدیریت کارکنان، منابع و فرآیندها) و پیمایش نتایج جامعه، کارکنان و مشتریان تاکید دارد. در حالی­که، مدل بالدریج به علت ساختار خصوصی و اقتصاد آزاد در آمریکا، بیشتر بر توانمندسازهای استراتژیک و نتایج کسب و کار تاکید دارد. با توجه به ساختار نسبتاً دولتی نظام سلامت در ایران و اهمیت بیشتر نتایج جامعه، کارکنان و مشتریان نسبت به نتایج کسب و کار در نظام سلامت ایران، مدل EFQM از این حیث، بر مدل بالدریج ارجحیت دارد.



· از حیث تجارب موفق داخلی در حوزه بیمارستان­ها: نمونه­های عملی موفق متعددی از اجرای مدل EFQM در کشور وجود دارد که علاوه بر بومی کردن دانش مربوط به این مدل، نشان از قابلیت این مدل جهت بهبود عملکرد در مجموعه­های داخلی می­باشد. درحالی­که چنین نمونه­های عملی موفقی از مدل بالدریج در داخل کشور وجود ندارد.



· از حیث اقبال به پیاده­سازی مدل: با توجه به برگزاری دوره­های آموزشی مدل EFQM و پیاده­سازی آن در برخی بیمارستان­های کشور، اقبال به مدل EFQM در بیمارستان­های کشور بیشتر است.



· از حیث شرایط سیاسی: با توجه به تحریم شرکت های آمریکایی جهت تعامل با ایران و روابط بهتر ایران با اروپا، امکان تعامل با شرکت‌های اروپایی جهت استفاده از تجارب آن­ها در پیاده‌سازی مدل و گرفتن مشاوره از آن­ها بیشتر است.



· از حیث امکانات اجرایی: با توجه به عمومیت داشتن استقرار مدل EFQM نسبت به مدل بالدریج در کشور، بسترهای اجرایی مطلوب‌تری از منظر تعداد ارزیابان مجرب و شرکت­های مشاوره­ای خبره جهت پیاده­سازی مدل EFQM، در کل کشور وجود دارد.



· از حیث استفاده از تجارب سایر بخش‌ها: برخی از دستگاه‌های اجرایی کشور، مجموعه‌های صنعتی و سازمان‌های بخش عمومی که از مدل تعالی سازمانی استفاده کرده‌اند، مدل EFQM را مورد استفاده قرار داده‌‌اند، که استفاده از تجارب آن­ها، در اجرای مدل EFQM، برای ما بسیار راه­گشا خواهد بود.



EFQM و طراحی مدل بیمارستانی

تجربه اجرای مدل EFQM در حوزه سلامت، به طور قوی تایید می‌کند که این مدل در این حوزه بسیار کاربردی می‌باشد و موجب ارتقای کیفیت در سازمان می‌گردد و حتی باعث بهبود کیفیت درمان بیمار می‌گردد. یکی از جنبه‌های مثبت ‌EFQM امکان استفاده از خودارزیابی می‌باشد زیرا که یک فعالیت برانگیزاننده برای مدیرانی است که در آن شرکت می‌کنند تا از طریق یک سیستم ساده، نقاط قوت و نواحی قابل بهبود خود را تشخیص داده و بدین ترتیب سازمان خود را بهبود و پیشرفت ببخشند. همچنین امکان ترازیابی (Benchmarking)، اعتبار و استفاده گسترده از آن برای ارزیابی و در جایزه‌های مختلف تعالی و بهره‌وری، انعطاف‌پذیری چارچوبهای آن برای تنظیم با ویژگی‌های اختصاصی هر سازمان و ... از ویژگی‌های مثبتی است که آن را برجسته می‌نماید.

علیرغم این ویژگی‌ها، وجود برخی مسائل استفاده از این مدل را در بخش سلامت و به خصوص بیمارستان‌ها به چالش می‌کشاند. از جمله آن‌ها به موارد زیر می‌توان اشاره نمود :

· متفاوت بودن نوع خدمت ارائه شده و مشتریان و ذی‌نفعان بیمارستان به عنوان یک سازمان عمومی با سایر سازمانها(که معمولا فعالیتهایشان بر اساس سود و زیان است).

· زبانی که از ان برای توضیح مدل استفاده شده است، برای متخصصان حوزه سلامت که به ادبیات بالینی عادت دارند، گاها پیچیده،غیر شفاف و ناآشنا می‌باشد.

· برای ارزیابی معیارهای نتایج، شاخص‌های عملیاتی ویژه بیمارستان‌ها لازم است که مدل فاقد آن است.

با وجود این شرایط تلاش شد تا از مزایای مدل استفاده شده و از محدودیت‌های آن کاسته شود تا به حوزه سلامت نزدیک‌تر گردد. این کار از طریق توسعه ویرایش جدید مدل که اختصاصی بیمارستان‌ها باشد، صورت گرفت.

بدین منظور سایر معیارهای ارزیابی و ارزشیابی بیمارستانها از جمله : شاخص‌های اعتباربخشی معاونت‌های سلامت و اموزش،مدل اعتباربخشی بین‌المللی بیمارستانی JCI، پرسشنامه‌ها و مدلهای استفاده شده جهت اجرای EFQM در بیمارستان‌های دنیا و ... مورد مطالعه قرار گرفت و در نتیجه ادغام آنها با مدل، ادبیات بکاررفته در بیان ارزش‌ها،معیارها و زیرمعیارها با فضای بیمارستانی تطبیق داده شد و در قسمت نکات راهنمای ذیل هر زیرمعیار نیز برخی از آنها که در بیمارستان مصداق نداشت حذف گردید و برخی دیگر که وجود آنها لازم می‌نمود، اضافه گردید.درکل سعی شد تا با این تغییرات، مدل برای یک خواننده با تخصص بالینی تا حد امکان ملموس و کاربردی باشد.

ارائه و استفاده از این مدل بیمارستانی در 15 بیمارستان هیئت امنایی در سال گذشته با استقبال خوبی در بین کارشناسان و متخصصان این حوزه در بیمارستان‌ها همراه بود بطوریکه به گفته خود ایشان یکی از مشکلات آن‌ها در اجرای مدل و شرکت در جوایز کیفیتی را تا حد مطلوبی مرتفع می‌کند.

با استفاده از تجربه بدست آمده از اجرای مدل و همچنین لحاظ کردن نظرات کارشناسان مربوطه، مدل مورد بازبینی قرار گرفته و اصلاح مجدد گردید و در نظر است تا از این مدل در برگزاری جایزه تعالی سازمانی در بیمارستان‌های کشور استفاده گردد.

با توجه به مطالب عنوان شده «نظام ارزیابی عملکرد و تعالی سازمانی مراکز بیمارستانی» با تعامل عموم مجموعه‌های ذی‌نفع و با هدف نهایی ارتقاء کیفیت مجموعه‌های بیمارستانی تدوین شد و با توجه به شرایط مساعدتر بیمارستان‌های هیئت امنایی، تصمیم بر آن شد تا در سال اول به صورت پایلوت در این مراکز استقرار یابد. لذا پس از تصویب نظام توسط معاونت‌های سلامت، آموزش، توسعه مدیریت و منابع و رئیس دبیرخانه شورای آموزش پزشکی و تخصصی در تاریخ 1/10/87، برای اجرا به بیمارستان‌های منتخب ابلاغ شد.

فرآیند استقرار مدل تعالی در بیمارستان­های هیئت امنایی:

• برگزاری جلسه توجیهی رؤسای بیمارستان‌ها
• تشکیل دایره تعالی هر بیمارستان
• برگزاری دوره‌های آموزشی برای کارشناسان منتخب بیمارستان‌ها
• برگزاری جلسات خودارزیابی در سایت هر بیمارستان
• تدوین گزارشات بازخورد حاصل از خودارزیابی‌ها
• برگزاری جلسات تعیین اولویت‌های بهبود در هر بیمارستان

همان‌طور که ذکر گردید در پی انجام خود ارزیابی در بیمارستان‌های هیئت امنایی، برای هر بیمارستان برنامه‌های بهبود تدوین گردید. پس از تدوین، اجرای این برنامه‌ها آغاز گردیده و ادامه دارد که این امر از طرف اداره‌ی ارزیابی عملکرد مورد نظارت و پایش قرار می‌گیرد.



در ادامه‌ی استقرار نظام تعالی سازمانی در نظام سلامت، پروژه‌های خود ارزیابی و پروژه‌های بهبود در دیگر بیمارستان‌های هیئت امنایی اجرا خواهد شد.

نظام سلامت

فعالیت دیگری که به منظور استقرار نظام تعالی سازمانی انجام خواهد شد برگزاری جایزه تعالی سازمانی نظام سلامت است. در پی مذاکرات و توافقات انجام شده با مؤسسه‌ی مطالعات بهره‌وری و منابع انسانی، کمیته‌ای تخصصی تحت عنوان کمیته‌ی تخصصی سلامت ذیل کمیته‌ی علمی این موسسه تشکیل شده است تا بر فرآیند برگزاری جایزه در نظام سلامت نظارت داشته باشد.

با اجرای مدل‌های تعالی سازمانی در بیمارستان‌های هیئت امنایی در سال‌های اخیر و حصول نتایجی ارزنده در پی استفاده از این مدل‌ها در جهت تعالی بیمارستان‌ها و همچنین تجربه‌ی اجرای جایز‌ی ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی به مدت شش سال در کشور و استقبال قابل توجه سازمان‌ها و شرکت‌های ایرانی و ایجاد فضای رقابتی بین سازمان‌ها و شرکت‌های داخلی، با توجه به تفاوت سازمان‌های فعال در حوزه‌ی سلامت با سازمان‌ها و شرکت‌های صنعتی (این شرکت‌ها عموماً متقاضیان اصلی شرکت در جایزه‌ی ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی هستند) و تفاوت شاخص‌های عملکردی در سازمان‌های حوزه‌ی سلامت در مقایسه با سازمان‌های صنعتی و عدم اشراف ارزیابان جایزه‌ی ملی و تعالی سازمانی بر حوزه‌ی سلامت، در نظر گرفته شد جایزه‌ای خاص حوزه‌ی سلامت بین سازمان‌های این حوزه برگزار گردد.

این جایزه بر مفاهیم و ارزش‌های بنیادین کیفیت از قبیل نتیجه‌گرایی، توانمند کردن کارکنان و توسعه‌ی مشارکت آن‌ها در فعالیت‌های جاری، گسترش فرهنگ مشتری مداری، رهبری سازمان و ثبات در اهداف، رعایت منافع مشترک با ذی‌نفعان، لحاظ کردن منافع جامعه و ملاحظات زیست‌ محیطی، مدیریت فرآیند‌ها، تصمیم گیری بر مبنای واقعیات، یادگیری، نو‌آوری و بهبود مستمر استوار است که توجه جدی به آن‌ها در هر سازمانی ضروری است. این جایزه بر مبنای ارزیابی عملکرد، نگاهی سیستمی و جامع به تمام حوزه‌های عملکرد و فعالیت‌های یک سازمان بر مبنای ارزش‌ها و مفاهیم مذکور دارد.

جایزه‌ ملی کیفیت و تعالی سازمانی حوزه سلامت اهداف ذیل را مد نظر دارد:

· ایجاد فضای رقابتی برای تعالی سازمان‌های فعال در حوزه‌ی سلامت

· تشویق این سازمان‌ها برای انجام عملیات خود ارزیابی و شناخت نقاط قوت و زمینه‌های قابل بهبود

· ایجاد فضای لازم برای تبادل تجربیات موفق بین سازمان‌های فعال در حوزه‌ی سلامت

· تقویت فرایند بهبود مستمر در سازمان‌های فعال در حوزه‌ی سلامت

· توانمندسازی سازمان‌های فعال در حوزه‌ی سلامت در راستای ارائه خدمات با کیفیت بهتر



در فرآیند برگزاری جایزه ملی بهره‌وری و تعالی سازمانی سال 88، مدل تعالی بیمارستانی طراحی شده توسط وزارت بهداشت در ارزیابی بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار خواهد گرفت. همچنین ارزیابانی که در ارزیابی بیمارستان‌ها ایفای نقش خواهند کرد از میان ارزیابان آشنا به نظام سلامت و همچنین ارزیابانی که در نظام سلامت فعال هستند انتخاب می‌شوند